گروه اقتصادی- محمد جندقی: یکی از موضوعاتی که همیشه در بررسی عوامل بیکاری از سوی دولتمردان مطرح می شود، نبود مهارت انجام فعالیت‌های شغلی در بین جوانان است به طوریکه بر اساس اعلام مسئولان بین ۶۰ تا ۷۰ درصد جوانان جویای کار فاقد مهارت هستند.
در عین حال سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای به عنوان متولی آموزشهای مهارتی جوانان نقش مهمی در این زمینه باید ایفا کند اما با این حال بخش مهمی از جمعیت جوان کشور از بی مهارتی رنج می برند. در برنامه اشتغال فراگیر که اخیرا از سوی اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور ابلاغ شده است طرحهای اشتغالزایی کارورزی ویژه اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی، مهارت‌آموزی در محیط کار واقعی و طرح مشوقهای کارفرمایی برای جذب متقاضیان شغل به عنوان طرحهای مهم دولت در حوزه اشتغالزایی مطرح می‌شوند.
در همین زمینه محمد امین سازگارنژاد معاون وزیر کار و رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور در گفتگوی تفصیلی با خبرنگار مهر جزئیات طرحهای اشتغالی دولت و برنامه‌های این سازمان در بخشهای مختلف تشریح کرد که بخش نخست این مصاحبه به شرح زیر است:
۱. به نظر شما مهمترین عامل بحران بیکاری جوانان چیست؟ طبیعتا دوران بیکاری جوانان به دلیل انباشت نیروی بیکار از سال‌های گذشته افزایش یافته است. راهکار مبارزه با پدیده امروز بیکاری که از آن به عنوان «بحران» یاد می شود چیست؟
بیکاری انواع مختلفی دارد، بنابراین هرکدام عواملی متفاوت دارند؛ مثلا افراد شاغل نیز ممکن است برای یافتن شغل بهتر، شغل خود را رها کنند و مدتی به دنبال کار باشند که در این زمان دچار بیکاری اصطکاکی هستند یا بیکاری در دوران رکود، که باعث کاهش تولید می شود، بیکاری سیکلی یا ادواری گفته می شود. راه مبارزه با این نوع بیکاری، اتخاذ سیاست های مالی و پولی انبساطی است تا تقاضای کل افزایش یابد و به دنبال آن تولید ملی و اشتغال افزایش یابد. گاهی با تغییر تکنولوژی، بعضی شغل ها از بین می رود و شغل های جدید به وجود می آید، اگر افرادی که شغل خود را از دست داده اند، نتوانند آموزش لازم را ببیند و شغل های جدید پیدا نمایند، بیکار می شوند که بیکاری ساختاری نام دارند در مواقعی هم افرادی که شغل دارند ولی در تولید نقشی ندارند. همچنین به دلیل فصلی بودن شغل آنها، در بعضی از فصول سال بیکار می شوند. مثلاٌ کارگران پیست های اسکی در تابستان بیکار هستند و یا کارگران ساختمانی در فصول سرد سال بیکار هستند که به بیکاری فصلی معروف می باشد. به طور کلی بیکار به شخصی گفته می شود که حاضر است کار کند ولی شغلی پیدا نمی کند.بنابراین اگر فردی فارغ التحصیل شده است و می گوید می خواهیم یک سال استراحت کنم و به دنبال کار نمی رود، بیکار تلقی نمی شود.شخص بیکار باید جویای کار نیز باشد تا از نظر اقتصادی بیکار تلقی گردد.در بعضی از کشورها، بیکار به کسی گفته می شود که در مراکز کاریابی ثبت نام کرده باشد و برای او شغلی پیدا نشده باشد. برخی عوامل مانند نرخ رشد جمعیت و سیل جوانان جویای کار، رشد پایین اقتصادی، عدم توجه دولت به طرحهای کارآفرین به علت دولتی بودن اقتصاد ایران، اشکال در فضای کسب و کار، افزایش تعداد دانشجویان و اشباع دستگاههای دولتی و فرهنگ مدرک گرایی وفقدان مهارت، شایستگی و صلاحیت حرفه ای مورد نیاز بنگاه های اقتصادی در نزد نیروی کار از عوامل مهم بحران بیکاری می باشد.
۲. سازمان آموزش فنی و حرفه ای در حوزه مهارت آموزی مبتنی بر اشتغال افراد چه برنامه‌هایی دارد؟
به طورکلی سازمان به عنوان متولی آموزشهای مهارتی غیر رسمی به دنبال افزایش اثر بخشی و تضمین کیفیت خدمات آموزشی است و بر این اساس استراتژی های مختلف و متنوعی را برای ارائه آموزشهای معطوف به اشتغال تبیین و اتخاذ کرده است. برخی از این استراتژی ها عبارتند از سفارش محوری در ارائه آموزش که مبتنی بر فرایندهای نیازسنجی آموزشی و عرضه آموزش بر پایه سفارش و تقاضای بازارکار است.
در این راستا می توان بر عقد تفاهمنامه همکاری های آموزشی مشترک با حداقل ۹۰ سازمان و دستگاه اجرایی اشاره کرد. همچنین ارائه خدمات مشاوره شغلی و مهارت آموزی مبتنی بر نیازهای اقتصادی بازارکار به کار آموزان و مهارت جویان در مراکز آموزشی انجام می شود. تولید توام با آموزش و مهارت آموزی از شکل های دیگر آموزش برای افزایش مهارت و تجربه ساخت و تولید مصنوعات و محصولات برای کیفیت بخشی به آموزش است و افزایش مهارت و شایستگی مهارت آموختگان و افزایش شانس اشتغال پذیری آنان است. توجه به آموزشهای کارآفرینی کارجویان وتربیت مربیان کارآفرینی و پرداختن به شناسایی و تعیین صلاحیت استاد کاران مهارتی و استفاده از تجارب ارزنده آنها از دیگر اقدامات مبتنی بر اشتغال افراد است.
در سال های اخیر نیز مهارت آموزی در محیط کار واقعی، باعث افزایش بهره وری و ارتقای اثربخشی دوره های آموزشی و از طرف دیگر افزایش سطح مشارکت مردمی و بخش خصوصی در سرمایه گذاریهای آموزشی بوده است. از برنامه های جدید سازمان نیز که دقیقا مبتنی بر اشتغال خواهد بود برنامه های کارورزی برای دانش جویان و جوانان است.
طرح های اشتغالزایی با ظرفیت پوشش ۲۵۰ هزار نفر در برگیرنده ۳ طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار، کارورزی ومشوقهای بیمه ای برای کارفرما برای آماده سازی اقشار جوانان گروه سنی ۱۵ تا ۳۳ سال برای ورود به بازارکار است. ۳. طرحهای اشتغالی دولت که بر مبنای افزایش مهارت آموزی هستند از چه زمانی آغاز می شود؟ ضمن اینکه با اجرای این طرح ها سالانه چه میزان اشتغال هذفگذاری شده است؟
طرح کاج (کارانه اشتغال برای جوانان) بخشی از برنامه فراگیر اشتغال برای سال ۱۳۹۶ مصوب شورای عالی اشتغال و ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی است که تحت عنوان طرح کارانه اشتغال جوانان موسوم است که پس از اجرای آزمایشی آن در ۸ استان و ظرفیت سنجی طرح اجرای آن در سطح ملی برای حداقل ۱۵۰ هزار نفر در کارگاههای فعال برنامه ریزی شده است.
سپس به منظور تکمیل دوره های کارورزی یعنی جذب کارورزان در بنگاه های اقتصادی بخش خصوصی و تعاونی اعمال مشوقهای بیمه ای سهم کارفرما در قانون برنامه ششم توسعه و قانون بودجه ۱۳۹۶ پیش بینی شده است که واحدهای اقتصادی ترغیب به نگهداشت و یا جذب افراد آموزش دیده مهارتی شوند. همچنین به منظور رفع خلاء مهارتی جوانان غیر فارغ التحصیل با استفاده از تجربه انتقال دانش عملی حین کار توسط صاحبان حرف خرد و مشاغل کوچک به تازه واردین به بازارکار، موضوع مهارت آموزی در محیط واقعی کار بری قشر جوان در ذیل طرح کاج با ظرفیت ۵۰ هزار نفر پیش بینی شده است.
طرح های اشتغالزایی با ظرفیت پوشش ۲۵۰ هزار نفر در برگیرنده ۳ طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار، کارورزی ومشوقهای بیمه ای برای کارفرما برای آماده سازی اقشار جوانان گروه سنی ۱۵ تا ۳۳ سال برای ورود به بازارکار است. سامانه طرح کارورزی توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به منظور ثبت نام متقاضیان کار و فارغ التحصیلان بیکار دانشگاهی آغاز به کار کرده است. همه فارغ التحصیلان بیکار و جوانان جویای کار با ثبت نام در این طرح، مشمول بیمه حوادث شده و یک سوم حداقل دستمزد به آنها پرداخت می‌شود. بر این اساس جوانان جویای کار، فارغ التحصیلان دانشگاهی و متقاضیان شغل می‌توانند از زمان ابلاغ طرح به سازمان با مراجعه به سامانه https://karvarzi.mcls.gov.ir مراحل ثبت نام خود را دنبال کنند.
همسو نبودن برنامه های آموزش فنی و حرفه ای و فقدان نقشه راه آموزش های ملی و منطقه ای هم راستا با راهبرد های توسعه صنعتی، کشاورزی و ابهام در محوریت و اولویت بندی بخشهای اقتصادی در برنامه های توسعه ای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و فقدان نظام جامع اطلاعات بازار کار و نبود اطلاعات کافی از نیروی انسانی و مهارت های مورد نیاز بازار کار ارائه آموزش های فنی و حرفه ای به طور موازی و تکراری بین دستگاه های اجرایی انجام می شود. ۴. سازمان آموزش فنی و حرفه ای به طور خاص چه سهمی از اشتغالزایی را برعهده دارد؟
سازمان نسبت به بررسی وضعیت اشتغال و رصد کارآموزان خود پس از اتمام دوره آموزشی در بازه های زمانی مختلف به طور مستمر و دائمی اقدام می کند. این فعالیت تحت عنوان رهگیری اشتغال کارآموزان موسوم است. بر اساس اطلاعات و یافته های نتایج فرایند رهگیری اشتغال از میان افراد واجد الشرایط اشتغال، ۳۳ درصد از کارآموزان اشتغال یافته اند که ۲۵ درصد آنها مرتبط با دوره آموزشی طی شده است. در بررسی‌های تحلیلی علل عدم اشتغال سایر افراد به علت ادامه تحصیل و عدم تمایل به کار به واسطه داشتن درآمد کافی و نیز طی دوره خدمت سربازی و همچنین خانه داری و عهده داری وظیفه فرزند پروری است که اصلا واجد شرایط اشتغال نیستند. همچنین دلایل پایین بودن دستمزد پیشنهادی کارفرمایان، عدم رغبت و علاقه به شغل پیشنهادی و فقدان فرصت های شغلی در بنگاه های اقتصادی و عدم سرمایه کافی برای راه اندازی فعالیت های خود اشتغالی و کارآفرینی از جمله دلایل عدم اشتغال مهارت آموختگان سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور است.
۵. چقدر از وضع موجود بیکاری را ناشی از عدم مهارت افراد و چقدر را ناشی از عدم سیاست گذاری های درست توسط دولت ها می دانید؟
در این خصوص نمی توان مقیاس کمی دقیقی را ذکر کرد ولی هر دو مورد می تواند به طور کیفی در وضعیت بیکاری جامعه نقش داشته باشد. به طوری که بین ۶۰ تا ۷۰ درصد جوانان جویای کار فاقد مهارت هستند و یکی از دلایل عدم اشتغال به کار آنها نداشتن مهارت است و از طرف دیگر تعدد دستگاه های اجرایی در خصوص آموزش های فنی و حرفه ای از جمله آموزش و پرورش، وزارت علوم تحقیقات و فناوری و وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی و ... همسو نبودن برنامه های آموزش فنی و حرفه ای و فقدان نقشه راه آموزش های ملی و منطقه ای هم راستا با راهبرد های توسعه صنعتی، کشاورزی و ابهام در محوریت و اولویت بندی بخشهای اقتصادی در برنامه های توسعه ای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و فقدان نظام جامع اطلاعات بازار کار و نبود اطلاعات کافی از نیروی انسانی و مهارت های مورد نیاز بازار کار ارائه آموزش های فنی و حرفه ای به طور موازی و تکراری بین دستگاه های اجرایی انجام می شود. از طرف دیگر به علت توجه کافی نداشتن به آمایش سرزمین و آمایش های آموزش فنی و حرفه ای و مشخص نبودن برنامه های منطقه ای و چشم اندازهای توسعه استان ها از نارسایی ها و مشکلات سیاستگذاری در این بخش است.
۶. دوره برگزاری دوره های آموزشی تا ورود به بازارکار را چه مدت می توان پیش بینی کرد؟
آموزش جزء جدایی ناپذیر زندگی است و به منظور بهبود کیفیت زندگی ضرورت دارد و دوره ی فراگیری مهارت تنها متناسب با نیاز آموزشی متغیر است لذا آموزش های مادام العمر منحصر به مقطعی خاص نبوده و مطابق با نیاز افراد و نیز بازار کار به تربیت نیروی ماهر و متخصص تعریف شده و کم و کیف دوره های آموزش فنی و حرفه ای را تعیین می کند. قابل ذکر است آموزش های فنی و حرفه ای بسته به نوع رشته دارای طول دوره های آموزشی متفاوتی بوده و آموزشها از چند ساعت تا ۱۸ ماه متغیر است.
۳۸۵۷ نفر از مربیان حق التدریس مشمول تبدیل وضعیت شده اند و در آزمون های مربوطه موفق شدند که در حال حاضر مراحل استخدامی ۷۵ درصد آنها به اتمام رسیده است که در حال پیگیری از مراجع ذی الصلاح هستیم و سایر راهکارها را با جدیدیت دنبال می کنیم که در اولین فرصت مراحل استخدام این عزیزان نیز به اتمام برسد.۷. هر چند آموزش هایی در قالب مسابقات ملی مهارت تدارک دیده شده اما دامنه طرح های مهارت آموزی به افراد از دوران نوجوانی بسیار محدود است. چرا سازمان آموزش فنی و حرفه ای به دنبال فرهنگ سازی آموزش مهارت به نوجوان به طور گسترده نیست؟
ماموریت اصلی سازمان بر اساس قانون ارائه مهارت به کارجویان و ارتقاء مهارت شاغلین می باشد. اما این سازمان در راستای گسترش فرهنگ سازی مهارتی به کودکان و نوجوانان ، پیش از این طرحهای آموزشی مختلفی را با رویکرد آشنایی با مهارت های فنی و حرفه ای اجرا نموده و در ایام تعطیلی تابستان نیز در قالب غنی سازی اوقات فراغت دانش آموزان تجربیات خوبی در رابطه با اجرای دوره های کوتاه مدت و متناسب با شرایط دانش آموزان داشته و دارد. از طرفی همانگونه که اشاره گردید بحث مسابقات استانی، ملی و بین المللی مهارت شرایطی را برای نهادینه کردن فرهنگ مهارت آموزی در جامعه ایجاد می نماید. با اینحال همکاری سایر دستگاههای اجرائی و هم چنین حمایت نهادهای سیاستگذار و برنامه ریز از جمله مجلس محترم و صدا و سیما، در راستای گسترش فرهنگ سازی مهارت آموزی و آشنا سازی با مهارت های فنی و حرفه ای به کودکان و نوجوانان بسیار ضروری و حائز اهمیت است.
۸. در حال حاضر تعداد حق التدریسی های فنی و حرفه ای در سطح کشور چقدر است و تا چه زمانی به استخدام این افراد اقدام می شود؟
۳۸۵۷ نفر از مربیان حق التدریس مشمول تبدیل وضعیت شده اند و در آزمون های مربوطه موفق شدند که در حال حاضر مراحل استخدامی ۷۵ درصد آنها به اتمام رسیده است و ما بقی بدلیل محدودیت هایی که در تعداد پستهای سازمان وجود داشته تاکنون نهایی نشده است که در حال پیگیری از مراجع ذی الصلاح هستیم و سایر راهکارها را با جدیدیت دنبال می کنیم که ان شاء الله در اولین فرصت مراحل استخدام این عزیزان نیز به اتمام برسد.
بخش دوم گفتگو در روزهای آینده منتشر می شود.
نظر شما